
Pierwszy krok trzeba postawić w urzędzie gminy i wpisać się do ewidencji
działalności gospodarczej. Później dokonać zgłoszeń REGON, NIP i ZUS.
Nim wybierzemy się do urzędu, powinniśmy dokładnie zapoznać się z ustawą
z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173, poz.
1807 z późn. zm.). Dowiemy się z niej m.in., że przedsiębiorcą w rozumieniu
ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą
prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we
własnym imieniu działalność gospodarczą, a także wspólnik spółki cywilnej
w zakresie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej. Zgodnie
z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca wykonuje działalność
na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz
słusznych interesów konsumentów.
Przedsiębiorca jest obowiązany spełniać określone przepisami prawa warunki
wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności dotyczące ochrony przed
zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a także ochrony
środowiska. Gdy przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania odpowiednich
uprawnień zawodowych przy wykonywaniu określonego rodzaju działalności
gospodarczej, przedsiębiorca jest obowiązany zapewnić, aby czynności w ramach
działalności gospodarczej były wykonywane bezpośrednio przez osobę legitymującą
się posiadaniem takich uprawnień zawodowych, np. agent zajmujący
się pośrednictwem na rynku nieruchomości, licencją pośrednika przyznawaną po
specjalnym kursie i zdaniu egzaminu.
Wpis do ewidencji
Osoby fizyczne, w tym wspólnicy spółek cywilnych, muszą dokonać wpisu do
rejestru działalności gospodarczej prowadzonego w urzędzie gminy lub miasta.
Osoby prawne, a więc wszystkie spółki handlowe, muszą zarejestrować się
w Krajowym Rejestrze Sądowym (za pośrednictwem sądu rejonowego właściwego
dla siedziby spółki). W tym poradniku koncentrujemy się
na ewidencji działalności gospodarczej, jako że przy rejestracji spółek handlowych
zainteresowane osoby korzystają zazwyczaj z pomocy prawnej fachowców.
Wpisu do ewidencji działalności gospodarczej muszą dokonać wszystkie osoby,
które są przedsiębiorcami, niezależnie od tego, w jakiej formie będą prowadzić
działalność gospodarczą. Oznacza to, że w przypadku firmy małżeńskiej wpisu powinni
dokonać np. oboje małżonkowie, gdy chcą wspólnie prowadzić działalność
gospodarczą, albo wszyscy wspólnicy spółki cywilnej. Tylko w sytuacji, gdy
współmałżonek albo inny członek rodziny będzie funkcjonował na zasadzie osoby
współpracującej, nie będzie on w rzeczywistości przedsiębiorcą, a tym samym
do rejestru wpisywać się nie musi.
Wpisu do ewidencji dokonują tylko przedsiębiorcy, a tymi są wyłącznie osoby
prowadzące działalność gospodarczą.
W zgłoszeniu należy podać: oznaczenie przedsiębiorcy oraz jego numer ewidencyjny
PESEL, o ile taki posiada, oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu
przedsiębiorcy, a jeżeli stale wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania
również wskazanie tego miejsca i adresu zakładu głównego, oddziału lub innego
miejsca wykonywania działalności gospodarczej, określenie przedmiotu wykonywanej
działalności gospodarczej zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD),
datę rozpoczęcia działalności. Przy zgłoszeniu działalności gospodarczej należy
przedstawić dokument tożsamości. W niektórych miejscowościach możliwa
jest rejestracja działalności gospodarczej przez internet. Odbioru zaświadczenia
przygotowanego na podstawie zgłoszenia przekazanego za pośrednictwem
internetu należy dokonać osobiście, przedstawiając dowód osobisty i dowód
wpłaty 100 zł (tyle zwykle wynosi opłata za wpis do rejestru działalności gospodarczej w większości gmin w Polsce).
Organ ewidencyjny wydaje zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności
gospodarczej w ciągu maksymalnie 14 dni od złożenia wniosku.
Jeśli dokonujemy zmiany rodzaju działalności lub poszerzamy jej zakres, powinniśmy
dokonać zmiany wpisu w ewidencji, dodając w części określenie przedmiotu
działalności gospodarczej (jako dodatkowy zakres) nazwę i numer PKD nowego
rodzaju działalności. Wynika to z przepisu
ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, zgodnie z którym przedsiębiorca
zobowiązany jest zgłosić organowi ewidencyjnemu, w ciągu 14 dni, zmiany
stanu faktycznego i prawnego zaistniałe po dokonaniu wpisu do ewidencji, odnoszące
się do przedsiębiorcy, jak i przez niego prowadzonej działalności gospodarczej,
a objęte danymi zawartymi w zgłoszeniu. Zgłoszenia zmiany dokonuje
się w formie pisemnej. Opłata wynosi 50 zł. Organ ewidencyjny wydaje zaświadczenie
o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej w ciągu maksymalnie
14 dni od złożenia wniosku. Wniosek taki organ prowadzący rejestr przedsiębiorców albo organ ewidencyjny przesyła, w tym za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego, niezwłocznie po dokonaniu wpisu do ewidencji działalności
gospodarczej, do właściwych organów urzędowych rejestrów wraz z odpisem
postanowienia o dokonaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców albo decyzją o wpisie do ewidencji.
Rejestr podmiotów gospodarczych
W ciągu 14 dni od uzyskania wpisu do ewidencji działalności gospodarczej należy
wystąpić do właściwego ze względu na adres zamieszkania urzędu statystycznego
o dokonanie wpisu do Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki
Narodowej i nadanie numeru statystycznego REGON. Tę sprawę załatwiamy
w Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów
w sprawie rejestru podmiotów gospodarki narodowej wszyscy przedsiębiorcy
muszą uzyskać urzędowy numer podmiotu gospodarczego. Krajowy rejestr
urzędowy podmiotów gospodarki narodowej, zwany rejestrem podmiotów lub
REGON, obejmujący: osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości
prawnej, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz ich jednostki
lokalne, jest prowadzony przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sposób
zinformatyzowany i nosi skróconą nazwę REGON.
W rejestrze podmiotów za osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą
uznaje się osobę, której działalność jest wpisana do ewidencji działalności
gospodarczej i inną osobę prowadzącą działalność na własny rachunek w celu
osiągnięcia zysku oraz osobę prowadzącą indywidualne gospodarstwo rolne. Osoby
fizyczne prowadzące działalność gospodarczą jako wspólnicy spółki cywilnej nie
podlegają odrębnej rejestracji, wpisowi podlega spółka cywilna.
Wpis do rejestru podmiotów następuje
na podstawie wniosku składanego przez podmioty na formularzu RG-1 – Wniosek
o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej lub
o zmianę cech objętych wpisem. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą
składają wniosek na formularzu RG-1 w urzędzie statystycznym (lub jego oddziale)
działającym w województwie, na którego terenie osoba fizyczna ma miejsce
zamieszkania.
Do złożenia wniosku RG-1 potrzebne
są: kserokopia zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej (oryginał do wglądu) oraz dowód osobisty. Wnioski przyjmowane są bez opłat.
Nadanie lub zmiana NIP
Każdy, kto osiągnął jakikolwiek przychód podlegający podatkowi dochodowemu,
musiał wystąpić o nadanie numeru identyfikacji podatkowej (NIP). Jeśli był
to dochód osiągnięty za pośrednictwem płatnika (np. z tytułu umowy o pracę),
składał wniosek o nadanie numeru identyfikacji podatkowej wraz z pierwszym
rocznym zeznaniem podatkowym. Taki numer identyfikujący podatnika osobie
fizycznej nadawany jest raz na zawsze. Jedynie gdy następują zmiany danych zapisanych
pod tym numerem, podatnik zobowiązany jest do składania wniosków
aktualizacyjnych na takich samych formularzach NIP, jak wnioski o nadanie numeru.
W przypadku osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą
jest to formularz NIP-1.
Jakie ma to konsekwencje praktyczne dla osób rozpoczynających działalność
gospodarczą?
Jeśli osoby te mają już swój
NIP, muszą w urzędzie skarbowym (właściwym dla miejsca zamieszkania) złożyć
formularz aktualizacyjny. Jedynie jeśli zamierzają działać w formie spółki cywilnej,
muszą wystąpić o nadanie numeru identyfikacji podatkowej tej spółce cywilnej.
Właściwym urzędem skarbowym dla takiego wystąpienia będzie urząd właściwy
ze względu na miejsce prowadzonej działalności w formie cywilnej, który jest też
właściwy ze względu na obowiązki wynikające z ustawy o VAT.
Obowiązki rejestracyjne związane z podatkiem VAT omówimy dalej. Tu poprzestaniemy
na stwierdzeniu, że spółka cywilna musi mieć swój własny NIP, m.in.
właśnie dlatego, że na gruncie podatku VAT jest odrębnym podmiotem. Czyli podatku
VAT wspólnicy spółki cywilnej nie rozliczają według udziałów, jak ma to
miejsce w przypadku podatku dochodowego, ale rozliczają go wspólnie; można
by rzec, że płatnikiem podatku VAT jest spółka cywilna, a nie wspólnicy.
Pewne obowiązki z zakresu identyfikacji podatkowej mogą obciążać przedsiębiorcę
jako płatnika (np. gdy zatrudnia osoby, które jeszcze nie mają swojego numeru
identyfikacji podatkowej). Dlatego nawet osoby fizyczne prowadzące małe
firmy powinny dokładnie zapoznać się z przepisami ustawy z dnia 13 października
1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (t.j. Dz.U.
z 2004 r. nr 269, poz. 2681 z późn. zm.).
Wybór formy opodatkowania
Artykuł 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który zawiera
specyfikację dochodów objętych PIT, wyróżnia aż osiem oprócz pozarolniczej
działalności gospodarczej ich źródeł. Znaczna część dochodów, w tym przede
wszystkim z pozarolniczej działalności gospodarczej, ale i najmu czy wykonywania
wolnych zawodów, w wielu przypadkach może być opodatkowana w formie
ryczałtu. Zasady opodatkowania ryczałtowego są przy tym uregulowane w innej
ustawie, o podatku zryczałtowanym. Dla pozarolniczej działalności gospodarczej
przewiduje ona opodatkowanie w formie karty podatkowej lub ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych. Ponadto osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą
działalność gospodarczą mogą korzystać z podatku w wysokości 19 proc., niezależnie
od wysokości osiągniętych z działalności dochodów. Umownie określa się to
mianem podatku liniowego od działalności gospodarczej, choć do prawdziwego
podatku liniowego droga jeszcze daleka.
Zgłoszenie do ZUS
Osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą podlega obowiązkowym ubezpieczeniom:
emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu, zdrowotnemu, a dodatkowo opłaca składkę na Fundusz Pracy, może też opłacać dobrowolne ubezpieczenie
chorobowe. Jeśli przedsiębiorca zatrudnia pracowników, staje się pracodawcą
i będzie ciążył na nim obowiązek zgłoszenia pracowników do ubezpieczenia w terminie siedmiu dni od daty zawarcia z pracownikiem umowy o pracę. Pracownicy będą podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu,
zdrowotnemu. Oprócz składek na Fundusz Pracy należy płacić składki na
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Jeśli przedsiębiorca nie będzie zatrudniał pracowników, wpłaca składki na ubezpieczenia społeczne i składa dokumenty
rozliczeniowe do dziesiątego dnia następnego miesiąca, po kolejnym miesiącu
działalności. W przypadku zatrudniania pracowników rozlicza się z ZUS do
15 dnia następnego miesiąca po miesiącu zatrudnienia. Do ZUS przedsiębiorca musi się zgłosić w ciągu siedmiu dni od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej
(daty rozpoczęcia działalności). Zgłoszenia ubezpieczenia społecznego
należy dokonać we właściwym (zgodnie z adresem zamieszkania przedsiębiorcy)
Inspektoracie ZUS. Potrzebne dokumenty: dowód osobisty, zaświadczenie
potwierdzające wpis do ewidencji (numer oraz organ prowadzący rejestr przedsiębiorców), numer NIP (kserokopię, oryginał dokumentu do wglądu),
numer REGON (kserokopię, oryginał dokumentu do wglądu), numer rachunku
bankowego firmy, a w przypadku zatrudniania pracowników dane osobowe
pracowników, obejmujące numery PESEL i NIP.
Pieczątka firmowa
Pieczątka firmowa jest niezbędna m.in. przy zakładaniu rachunku bankowego
lub wystawianiu dokumentów sprzedaży. Wyrabiając pieczątkę firmową, samodzielnie określa się dane, które się na niej znajdą. Standardowo powinna
ona zawierać: oznaczenie firmy (imię i nazwisko osoby fizycznej oraz nazwę firmy),
dane teleadresowe siedziby firmy, numer NIP i numer REGON.
Koszt usługi związanej z wyrobieniem pieczątki waha się w granicach 20–50 zł.
Inspekcja Pracy
Jeśli przedsiębiorca pracodawca zatrudni pracownika lub pracowników,
w ciągu 30 dni od daty zatrudnienia musi powiadomić na piśmie właściwego inspektora
pracy Państwowej Inspekcji Pracy i właściwego państwowego inspektora
sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz liczbie pracowników. Taki przedsiębiorca powinien również złożyć pisemną informację
o środkach i procedurach przyjętych dla spełnienia wymagań wynikających
z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących danej dziedziny
działalności. Obowiązek zgłoszenia do Inspekcji Pracy ciąży na pracodawcy także w razie zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany
technologii lub profilu produkcji, jeśli zmiana technologii może powodować
zwiększenie zagrożenia zdrowia pracowników.
Wizyta w sanepidzie
Zgoda wojewódzkiego inspektora sanitarnego (sanepidu) jest niezbędna na prowadzenie działalności w danym lokalu. Dotyczy to m.in. podjęcia działalności
w zakresie prowadzenia: sklepu spożywczego, restauracji (wszelkich placówek
gastronomicznych), gabinetu kosmetycznego itp. W tych przypadkach odbioru lokalu
siedziby czy miejsca wykonywania danej działalności gospodarczej musi dokonać
sanepid. Sprawy zgłoszenia do sanepidu można załatwić w powiatowej stacji sanitarno-
-epidemiologicznej. Procedura zgłoszenia obejmuje m.in.: złożenie stosownego
wniosku, inwentaryzacji wraz z opisem technologicznym, planów architektonicznych
pomieszczenia i jego danych (powierzchnię, wysokość, liczbę okien, dostęp
do wody itp.)
WAŻNE!!!Aktualizacja NIP
Podatnicy mają obowiązek aktualizowania danych objętych zgłoszeniem
identyfikacyjnym przez dokonanie zgłoszenia aktualizacyjnego
do właściwego naczelnika urzędu skarbowego nie później niż w terminie
30 dni od dnia, w którym nastąpiła zmiana danych objętych zgłoszeniem. Zaś podatnicy VAT nie później niż w terminie 14 dni od dnia, w którym nastąpiła zmiana danych.